Οι τράπεζες βλαστοκυττάρων διχάζουν

Της ΝΤΑΝΥ ΒΕΡΓΟΥ

Ενας στους δέκα γονείς στη χώρα μας επιλέγει την «αποθήκευση» των βλαστικών κυττάρων του παιδιού του, πιστεύοντας ότι θα το σώσει από ενδεχόμενη μελλοντική ασθένεια

Να φυλάξω τα βλαστικά κύτταρα του ομφάλιου λώρου του παιδιού μου ή να μην τα φυλάξω; Ποιος μπορεί να απαντήσει υπεύθυνα στο δίλημμα αυτό των σημερινών γονιών, όταν οι τελευταίοι βρίσκονται στη μέση μιας επιστημονικής διαφωνίας, με άλλους επιστήμονες να ψηφίζουν υπέρ της φύλαξης και άλλους να την καταγγέλλουν. Και η πολιτεία μέσω των αρμόδιων φορέων, υπουργείων Υγείας και Ανάπτυξης, δεν θα έπρεπε να ξεκαθαρίσει το τοπίο; Να αναλάβει την ευθύνη της, αυτή της προστασίας των πολιτών; Διότι εδώ είναι προφανές ότι δεν έχουμε απλώς ένα επιστημονικό ντιμπέιτ.

Το 10% επιλέγει την αποθήκευση

Οταν ένας γονιός μαθαίνει από δεκάδες επιστήμονες ότι εάν αποθηκεύσει τα βλαστικά κύτταρα του ομφάλιου λώρου, κατά τη γέννηση του μωρού του, θα το σώσει από μια βαριά μελλοντική ασθένεια θα τρέξει να το κάνει. Ακόμα κι αν αυτό κοστίζει 1.500-3.000 ευρώ. Θα αναζητήσει τον πιο ασφαλή τρόπο αποθήκευσης του ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Κι επειδή στη χώρα μας η δημόσια τράπεζα αίματος υπολειτουργεί λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης από την πολιτεία, θα επιλέξει μία ιδιωτική τράπεζα που υπόσχεται ότι θα φυλάξει ασφαλώς το αίμα του παιδιού του. Ενας στους δέκα γονείς σήμερα στη χώρα μας επιλέγει την ιδιωτική αποθήκευση για αυτόλογη χρήση του ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Μια άλλη ομάδα επιστημόνων όμως βγαίνει και καταγγέλλει ότι η ιδιωτική φύλαξη είναι, ούτε λίγο - ούτε πολύ, εκμετάλλευση των γονιών.

Η «Ε» μίλησε με τον καθηγητή Αλκιβιάδη Κωστάκη, πρόεδρο του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, τον καθηγητή Ευγένιο Κουμαντάκη, αντιπρόεδρο της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, και τον Αχιλλέα Αναγνωστόπουλο, πρόεδρο της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας που υπογραμμίζουν ότι:

«Προς το παρόν δεν υπάρχει ένδειξη για να δημιουργούμε αποθέματα αυτόλογων δειγμάτων ομφαλοπλακουντιακού αίματος, επομένως κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο. Πρώτον, διότι η χρήση των αυτόλογων κυττάρων του αίματος του ομφάλιου λώρου για τη θεραπεία της παιδικής λευχαιμίας αποτελεί αντένδειξη, επειδή τα προ-λευχαιμικά κύτταρα είναι παρόντα κατά τη γέννηση. Το αίμα του ομφάλιου λώρου φέρει τις ίδιες γενετικές βλάβες με τον δότη στην περίπτωση της αυτόλογης χρήσης και άρα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στη θεραπεία των γενετικών ασθενειών. Δεύτερον, διότι δεν υπάρχει γνωστό πρωτόκολλο χρησιμοποίησης αυτόλογων βλαστικών κυττάρων του ομφαλοπλακουντιακού αίματος σε θεραπεία. Και τρίτον, διότι, εάν οι αυτόλογες βλαστοκυτταρικές θεραπείες γίνουν πραγματικότητα στο μέλλον, τα πρωτόκολλα αυτά πιθανότατα θα βασίζονται σε άλλα βλαστικά κύτταρα που θα είναι εύκολα προσβάσιμα».

«Τα τελευταία χρόνια, εμπορικές (κερδοσκοπικού τύπου) εταιρείες έχουν δημιουργήσει ιδιωτικές τράπεζες φύλαξης ομφαλοπλακουντικού αίματος, οι οποίες "πωλούν" σε οικογένειες την αποθήκευση της μονάδας ομφαλοπλακουντιακού αίματος που συλλέγεται κατά τη γέννηση ενός παιδιού τους, για πιθανή αυτόλογη μελλοντική χρήση (μεταμόσχευση στον ασθενή δικών του κυττάρων) ή για οικογενειακή χρήση. Αυτό αποτελεί "ιδιωτική αποθήκευση", διότι οι μονάδες συλλέγονται και φυλάσσονται με μόνο σκοπό να είναι διαθέσιμες για τον ίδιο τον δότη ή την άμεση οικογένειά του. Η υπηρεσία αυτή πληρώνεται περίπου 1.500 - 3.000 ευρώ και η διαφήμισή της γίνεται κυρίως σε γυναίκες που πρόκειται να γεννήσουν. Η στρατηγική δε των "πωλήσεων" βασίζεται στο να κάνουν τη μέλλουσα μητέρα και τον μέλλοντα πατέρα να νιώσουν πως δεν είναι καλοί γονείς αν δεν αποθηκεύσουν το ομφάλιο αίμα του παιδιού τους για μελλοντική χρήση», υπογραμμίζει ο Αλκ. Κωστάκης και προσθέτει: «Καμία από τις μέχρι σήμερα φυλασσόμενες μονάδες ομφαλοπλακουντιακού αίματος για αυτόλογη χρήση δεν έχει στην πράξη χρησιμοποιηθεί».

Καρκίνος του αίματος - λευχαιμίες

Σήμερα όμως μετράμε 10.000 μεταμοσχεύσεις από ομφαλικά μοσχεύματα άλλων ατόμων που βρίσκονται στις δημόσιες τράπεζες για καρκίνους του αίματος και λευχαιμίες, στις οποίες δωρίζουν και δεν πληρώνουν οι γονείς, λέει ο Αχ. Αναγνωστόπουλος.

«Τα αποτελέσματα αυτών των μεταμοσχεύσεων σε παιδιά που έχουν διαγνωστεί με μία από τις 70 ασθένειες του αίματος, με πιο συχνές αυτές των οξειών λευχαιμιών (το 80% των οποίων έχουν αιτία την οξεία λεμφοβλαστική αναιμία) και των κληρονομικών νοσημάτων (μεσογειακή αναιμία, βαριές ανοσοανεπάρκειες, νοσήματα του μεταβολισμού κ.ά.) είναι εξίσου καλά με εκείνα που θα μας έδινε ένας συμβατός εθελοντής δότης», αναφέρει ο ίδιος. «Θα έπρεπε -προσθέτει- να απαγορεύεται η ύπαρξη ιδιωτικών τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Στις τράπεζες αυτές τα μοσχεύματα είναι ονομαστικά, επομένως ο μόνος που μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε ένα είναι ο δότης του, ο οποίος δεν μπορεί να ωφεληθεί από αυτό. Ετσι, τα μοσχεύματα αυτά καταστρέφονται, ενώ θα μπορούσαν, εάν βρίσκονταν σε μία δημόσια τράπεζα, για την οποία ο γονιός δεν θα πλήρωνε για να φυλάσσουν το ομφαλοπλακουντιακό αίμα, να σώσουν ζωές».

Τα βλαστικά κύτταρα ομφάλιου λώρου, τονίζει ο καθηγητής Ευγ. Κουμαντάκης, πράγματι στο ίδιο άτομο, αν παρουσιάσει λευχαιμία στα πέντε, οκτώ ή δέκα του χρόνια, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν. «Διότι σήμερα γνωρίζουμε ότι ενοχοποιούνται τα γονίδια και άρα δεν μπορούμε να μεταμοσχεύσουμε στο άτομο τα βλαπτικά κύτταρα που το οδήγησαν στη μορφή αυτή του καρκίνου».

Αναγεννησιακή ιατρική

«Η πιθανότητα να χρησιμοποιήσει κάποιος τα δικά του κύτταρα του ομφάλιου λώρου ως "αναγεννησιακό φάρμακο" είναι προς το παρόν θεωρητική. Η έρευνα σε αυτόν τον τομέα είναι ακόμη σε πολύ πρώιμο στάδιο και επομένως θα πρέπει να θεωρείται καθαρά υποθετικό ότι τα κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος για αυτόλογη χρήση θα είναι χρήσιμα στο μέλλον. Η νομιμότητα των ιδιωτικών (κερδοσκοπικών) τραπεζών ομφαλοπλακουντιακού αίματος για αυτόλογη χρήση θα πρέπει να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Οι τράπεζες αυτές "πωλούν" μια υπηρεσία που προς το παρόν δεν έχει καμία πραγματική αξία σχετικά με θεραπευτικές επιλογές. Συνεπώς υπόσχονται περισσότερα από όσα μπορούν να προσφέρουν», τονίζει ο πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων.

«Διαφημίζουν -προσθέτει- πως τα αυτόλογα κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε θεραπευτικά πρωτόκολλα για επανόρθωση ή αντικατάσταση κυττάρων σε διάφορους τύπους ασθενειών. Παρ' όλο που ο τομέας βασικής έρευνας που αφορά τα αρχέγονα κύτταρα εξελίσσεται ταχύτατα, δεν είναι γνωστό κανένα θεραπευτικό πρωτόκολλο στο οποίο να χρησιμοποιούνται κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος. Ο μελλοντικός ρόλος των κυττάρων αυτών σε νέα θεραπευτικά πρωτόκολλα είναι ακόμη πολύ ασαφής. Αλλά ακόμη και αν στο μέλλον γίνουν πραγματικότητα θεραπείες με αυτόλογα αρχέγονα κύτταρα, τα πρωτόκολλά τους πιθανόν θα βασίζονται σε εύκολα προσβάσιμα αρχέγονα κύτταρα (ακόμα και από το περιφερικό αίμα) και οι προϋποθέσεις για τα κριτήρια σχετικά με τη συλλογή, διαχείριση, αποθήκευση, ποιοτικό έλεγχο κ.λπ. θα καθορίζονται με λεπτομέρειες σύμφωνα με σχετικούς κανόνες. Ετσι, λοιπόν, θα ήταν δύσκολο να δεχτούμε κρυοκατεψυγμένα για σειρά ετών κύτταρα ομφαλοπλακουντιακού αίματος, τα οποία θα έχουν διατηρηθεί κάτω από συνθήκες που δεν θα είναι σύμφωνες με τα καθορισμένα πρότυπα και πρωτόκολλα».

Η λύση, σύμφωνα με τον Ευγ. Κουμαντάκη, είναι η δημιουργία μιας κεντρικής τράπεζας στην οποία θα καταθέτουν δωρεάν όλα τα μαιευτήρια της χώρας, με τη συναίνεση των γονιών, βλαστικά κύτταρα ομφάλιου λώρου τα οποία θα ελέγχονται αρχικά και στη συνέχεια θα τροφοδοτούν τα Νοσοκομεία Παίδων. «Με δεδομένους τους 100.000 τοκετούς το χρόνο στη χώρα μας, η δημόσια αυτή τράπεζα θα αποδεικνυόταν σωτήρια για όσα παιδιά ασθενούσαν. Αυτό από ιατρικής πλευράς είναι η μεγαλύτερη κοινωνική προσφορά που μπορεί να γίνει.

Η ύπαρξη μέχρι στιγμής 18 ιδιωτικών τέτοιων τραπεζών, αριθμός υψηλός για τον πληθυσμό της χώρας, μας δείχνει ότι ξεφεύγουν από το επιστημονικό κομμάτι και στόχο έχουν την κερδοφορία.

Για να στηριχθεί μία τέτοια τράπεζα αίματος, που ήδη υπάρχει στο Γενικό Κρατικό Αθηνών και υπολειτουργεί υπό την εποπτεία της Ακαδημίας Αθηνών, η πολιτεία πρέπει να παραχωρήσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, αφού οι χώροι φύλαξης, οι ειδικές επιστημονικές εξετάσεις καταλληλότητας των μοσχευμάτων κ.ο.κ. κοστίζουν», επισημαίνει.

Και επειδή οι γυναικολόγοι είναι αυτοί που έρχονται σε επαφή με τους γονείς, άρα φέρουν ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης, ο καθηγητής Ευγένιος Κουμαντάκης, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας, αναφέρει ότι το θέμα βρίσκεται υπό συζήτηση, προκειμένου να εκδοθούν οδηγίες προς τα μέλη της με γνώμονα την προστασία των γονιών και των παιδιών τους. *


ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 12/07/2008